De hedendaagse wijnwereld wordt gekenmerkt door een fundamentele spanning tussen industriële massaproductie en artisanale, duurzame wijnbouw. Ray Isle, Executive Wine Editor bij Food & Wine, presenteert in zijn boek "The World in a Wineglass" een overtuigend argument dat de manier waarop wijn wordt gemaakt en door wie, een groot verschil kan maken in het glas. Deze wetenschappelijke analyse onderzoekt de kernprincipes van duurzame wijnbouw zoals beschreven in Isle's werk en plaatst deze in de bredere context van milieubewuste wijnproductie.
Het concept terroir: meer dan alleen smaak
Het Franse concept 'terroir' vormt de basis van Isle's filosofie en verwijst naar de unieke omgevingsfactoren die de fenotype van een gewas beïnvloeden, inclusief specifieke groeihabitats en landbouwpraktijken. Isle argumenteert dat "één slok van een grote wijn je zal vertellen welk soort druiven erin zaten, waar ze werden verbouwd, zelfs hoe het weer dat jaar was". Dit concept gaat verder dan alleen de chemische karakteristieken van smaak en aroma - het omvat de verhalen van de mensen die de wijn maken en de plaats waar deze vandaan komt.
De wetenschappelijke basis van terroir is gebaseerd op eeuwenlange observaties van Franse wijnmakers die verschillen opmerkten tussen wijnen uit verschillende regio's, wijngaarden of zelfs verschillende secties van dezelfde wijngaard. Deze observaties hebben geleid tot het Franse AOC-systeem (appellation d'origine contrôlée), dat ervan uitgaat dat het land waarop de druiven groeien een unieke kwaliteit verleent die specifiek is voor die groeilocatie.
Duurzaamheid in de wijnbouw: een holistische benadering
Bodemgezondheid en biodiversiteit
Duurzame wijnbouw begint bij de fundamenten: gezonde bodems. Het gebruik van organische materialen en natuurlijke bemesting is essentieel voor het bevorderen van bodemgezondheid. Biologische wijnbouwers werken vanuit het uitgangspunt van een evenwichtig biologisch levende grond, waarbij uitsluitend organische meststoffen zoals compost, groenbemesting en dierlijke meststoffen worden gebruikt.
De biodiversiteit speelt een cruciale rol in dit systeem. Wijnbouw is inherent een monocultuur, wat het risico op bodemuitputting en snelle verspreiding van plantenziekten vergroot. Door het aanplanten van bloemen en bomen in en rondom wijngaarden wordt de biodiversiteit hersteld, wat bijdraagt aan een gezond ecosysteem.
Water- en energiebeheer
Efficiënt waterbeheer vormt een essentieel onderdeel van duurzame wijnproductie.Technieken zoals druppelirrigatie, regenwateropvang en bodemvochtmetingen helpen het watergebruik te minimaliseren. In de wijnmakerij kunnen technische systemen worden ingezet voor efficiënt watergebruik, bijvoorbeeld voor de reiniging van vaten.
Energie-efficiëntie wordt bereikt door het gebruik van zonnepanelen in wijnmakerijen en het verminderen van verpakkingsgewicht. Ook tijdens de wijnbouw kan de uitstoot van broeikasgassen worden beperkt door bijvoorbeeld elektrische tractoren te gebruiken.
Biologische versus conventionele wijnbouw
Productieprincipes
Biologische wijnbouw onderscheidt zich van conventionele methoden door het volledige verbod op synthetische chemicaliën. Kunstmeststoffen, pesticiden, herbiciden en chemische insecticiden en fungiciden zijn strikt verboden in biologische teelt. In plaats daarvan worden natuurlijke methoden gebruikt zoals compostering, biologische bestrijding en natuurlijke bemesting.
Het onkruid wordt bestreden op manuele en mechanische wijze door middel van eggen, wieden en ploegen. Preventief werken staat centraal: omdat de plant en druif inherent gezond zijn, is er minder behoefte aan chemische interventies. In noodgevallen zijn er voldoende natuurlijke middelen beschikbaar, zoals bordeauxpap (een eeuwenoud mengsel van koper, kalk en water) en aftreksels van planten zoals brandnetels en zeewier.
Wetenschappelijke Voordelen
Onderzoek toont aan dat biologische wijnbouw leidt tot gezondere bodems door de afwezigheid van synthetische pesticiden en meststoffen, wat de biodiversiteit in de bodem bevordert en de bodemstructuur verbetert. Dit heeft een positieve invloed op de groei en gezondheid van druivenranken en kan de kwaliteit van de druiven verbeteren.
Biologische wijnen zijn vaak vrij van chemische residuen die worden aangetroffen in conventioneel geproduceerde wijnen. Deze residuen kunnen negatieve gevolgen hebben voor de gezondheid van consumenten en kunnen bijdragen aan allergieën en andere gezondheidsproblemen. Bovendien wordt in biologische wijnen vaak een lagere hoeveelheid sulfieten toegevoegd, wat gunstig kan zijn voor mensen die gevoelig zijn voor deze conserveringsmiddelen.
Biodynamische wijnbouw: een stap verder
Biodynamische wijnbouw gaat nog verder dan biologische methoden. Deze benadering, gebaseerd op het werk van de Oostenrijkse antroposoof Rudolf Steiner (1861-1925), behandelt de wijngaard als een levend organisme. Biodynamische wijnbouwers gebruiken homeopathische kruidenmengsels volgens vaak zeer oude recepten om de groei te bevorderen en positieve krachten in de bodem te brengen.
Een uniek aspect van biodynamische wijnbouw is het gebruik van kosmische krachten, waarbij oogst- en snoeiwerkzaamheden worden aangepast aan zon- en maanstanden. Hoewel dit sceptisch kan overkomen, produceren veel biodynamisch werkende wijnbouwers uitzonderlijke wijnen, zoals Domaine de la Romanée-Conti in Bourgogne, een van de duurste wijnen ter wereld.
Natuurwijn: minimale interventie
De natuurwijnbeweging vertegenwoordigt de meest puristische benadering van wijnmaking. Natuurwijn wordt geproduceerd met zo min mogelijk menselijke interventie en zonder pesticiden of additieven. De kernprincipes omvatten spontane gisting met inheemse gistcellen, minimaal gebruik van sulfiet, en geen klaring of slechts grove filtering.
Deze wijnmakers werken kleinschalig en onafhankelijk, waarbij zij principieel natuurwijn willen maken en bereid zijn daarin risico's te nemen. Hun wijnen zijn unieke uitdrukkingen van de maker, interpretaties van het terroir en de lokale culturele context.
Isle's werk toont aan dat duurzame wijnbouw veel meer is dan een marketingstrategie - het is een fundamenteel andere benadering van wijnproductie die de connectie tussen plaats, producent en product herstelt. De wetenschappelijke basis voor duurzame wijnbouwpraktijken wordt steeds sterker, met bewezen voordelen voor bodemgezondheid, biodiversiteit en productkwaliteit.
De transformatie van de wijnindustrie naar meer duurzame praktijken weerspiegelt een bredere maatschappelijke verschuiving naar milieubewustzijn en authentieke producten. Voor consumenten betekent dit toegang tot wijnen die niet alleen beter zijn voor het milieu en de gezondheid, maar ook een authentiekere expressie bieden van de plaats waar ze vandaan komen.
Zoals Isle concludeert: de verhalen achter wijn - kennis van de mensen erachter en de plaats waar het vandaan komt - kunnen onze ervaring van wijn fundamenteel beïnvloeden. In een wereld van industriële massaproductie bieden duurzame wijnbouwers een alternatief dat zowel het verleden respecteert als de toekomst veiligstelt.
Rudi D'Hauwers - 15 juni 2025 - inspiratie by Ray Isle
Disclaimer: dit document bevat deels AI-gegenereerde inhoud. Alle intellectuele input en redactionele controle berust bij de auteur.
Reactie plaatsen
Reacties