Uruguay mag dan klein zijn in vergelijking met zijn buurlanden Argentinië en Brazilië, maar dit Zuid-Amerikaanse land heeft zich gestaag ontwikkeld tot een belangrijke wijnproducent met een onderscheidend terroir en wijnen die internationale erkenning genieten. Met ongeveer 3,5 miljoen inwoners en een wijnproductie van ongeveer 150 miljoen flessen per jaar is Uruguay het op drie na grootste wijnproducerende land van Zuid-Amerika. Dit artikel gaat in op de unieke wijnindustrie van Uruguay, van de geografische en klimatologische kenmerken tot de opmerkelijke regio's en druivensoorten, en bespreekt acht representatieve wijnen zoals geproefd door Commanderij Osiris Gent in september 2024.
Geografische context en geschiedenis
Uruguay ligt in het zuidoosten van Zuid-Amerika, grenst in het noorden en noordoosten aan Brazilië, in het westen aan Argentinië en in het zuiden en oosten aan de Atlantische Oceaan. In tegenstelling tot zijn Andes-buren bestaat Uruguay voornamelijk uit glooiende vlaktes en lage heuvels, met als hoogste punt de Cerro Catedral, die slechts 500 meter boven zeeniveau uitsteekt. Deze topografie, in combinatie met de uitgestrekte kustlijnen, heeft een grote invloed op de wijnbouwomstandigheden in het land.
De moderne Uruguayaanse wijnindustrie dateert uit 1870 en werd voornamelijk opgericht door immigranten van Baskische en Italiaanse afkomst. Het keerpunt in de Uruguayaanse wijnbouw kwam toen Don Pascual Harriague, een Baskische immigrant, in 1870 de Tannat-druif introduceerde. Deze druivensoort zou uiteindelijk de vlaggenschipdruif van Uruguay worden, en 14 april wordt nu gevierd als “Tannat-dag” ter ere van Harriague's bijdrage. Later, in 1954, introduceerden immigranten uit Galicië de Albariño, die recentelijk internationale bekendheid heeft gekregen.
Toen eind jaren tachtig de vrijhandelszone Mercosur werd opgericht, verbeterde Uruguay op strategische wijze de wijnkwaliteit en de marketing om te kunnen concurreren met goedkopere producenten in Brazilië en Argentinië. Deze kwaliteitsimpuls is voortgezet, waardoor Uruguay de afgelopen decennia gestaag aan erkenning heeft gewonnen op de wereldwijde wijnmarkten.
Klimaat en terroir
Uruguay heeft een gematigd zeeklimaat met duidelijk afgebakende seizoenen, warme, droge zomers en milde winters. In tegenstelling tot veel andere wijnregio's in de wereld zijn extreme temperaturen zeldzaam, wat gunstige omstandigheden schept voor een gelijkmatige rijping van de druiven. De uitgestrekte kustlijn van het land zorgt voor gematigde temperaturen in alle wijnbouwgebieden.
Een van de meest opvallende klimatologische kenmerken van Uruguay is het neerslagpatroon, met een gemiddelde van 850 mm tot 1250 mm per jaar. Deze neerslag is in de meeste regio's voldoende voor wijnbouw zonder irrigatie. Door het grote temperatuurverschil tussen dag en nacht van ongeveer 10 °C (18 °F) kunnen de druiven zowel suiker als zuur ontwikkelen, essentiële componenten voor evenwichtige wijnen.
Uruguay heeft een opmerkelijke bodemdiversiteit, met maar liefst 99 geclassificeerde bodemtypes. Deze variëren van diepe, vruchtbare kleigronden in het zuiden tot rotsachtige heuvels aan de kust in nieuwere wijnregio's. Deze bodemdiversiteit draagt in belangrijke mate bij aan de gevarieerde wijnstijlen van het land. Door het ontbreken van grote bergketens staan de wijngaarden bloot aan wind en weersystemen, waardoor microklimaten ontstaan die de wijnbouw in het hele land beïnvloeden.
Belangrijkste wijnregio's
Metropoolregio (Canelones, Montevideo, San José)
De metropoolregio vormt het hart van de wijnbouw in Uruguay, met meer dan 80% van het wijngaardareaal van het land (ongeveer 12.076 hectare) en tweederde van de wijnhuizen. Canelones alleen al is goed voor ongeveer 60% van de totale wijnproductie van Uruguay. Deze regio, net buiten Montevideo, profiteert van de nabijheid van de consumenten en markten van de hoofdstad.
Het terroir wordt gekenmerkt door diepe kleigronden afgewisseld met stroken roze graniet, beïnvloed door de Río de La Plata5. Deze omstandigheden zijn bijzonder geschikt gebleken voor Tannat, die goed gedijt in de zware bodems en het vochtige klimaat van de regio (gemiddeld 1000 mm neerslag per jaar). Hoewel Tannat domineert, hebben moderne wijnbouwtechnieken ervoor gezorgd dat ook andere druivensoorten hier goed presteren, afhankelijk van het oogstjaar.
Oceanische regio (Maldonado en Rocha)
De Oceanische regio, met name Maldonado, is de nieuwste wijnregio van Uruguay. Maldonado beslaat 7,3% van het wijngaardareaal van het land (ongeveer 1053 hectare) en heeft snel bekendheid verworven met zijn karakteristieke wijnen. De heuvels van de Sierra de la Ballena rijzen tot 1600 voet boven zeeniveau en dragen graniet en ballast aan de bodem bij, terwijl de Atlantische Oceaan voor een gematigd klimaat zorgt.
Witte druivensoorten doen het uitzonderlijk goed in deze regio, met Albariño als veelbelovende soort. De combinatie van de invloed van de oceaan en het hooggelegen terrein zorgt voor wijnen met een kenmerkende mineraliteit en frisheid.
Noordkust (Artigas, Paysandú, Salto)
De noordkust vertegenwoordigt ongeveer 3% van het wijngebied van Uruguay en wordt gekenmerkt door een landklimaat met temperatuurverschillen tot 20 graden tussen dag en nacht. De regio heeft een hoge relatieve luchtvochtigheid en de bodem varieert van rivierbeddinggrind tot kalkrijke klei.
In Paysandú zijn de vruchtbare, calciumrijke bodems gunstig voor Tannat, Cabernet Sauvignon en Syrah. De wijngaarden van Salto, gelegen in het Daymán-bekken, profiteren van dramatische temperatuurschommelingen en goed doorlatende bodems die bijzonder verfijnde Tannat-wijnen opleveren die worden omschreven als “rond en zacht”.
Zuidelijke kust (Colonia, Río Negro, Soriano)
De zuidkust, die ongeveer 5,2% van het wijngebied van Uruguay beslaat, heeft diverse bodems, waaronder slibklei, slibkalk en zandige sedimenten. Colonia, bekend om zijn UNESCO-werelderfgoed, heeft uitstekende steenachtige gronden en herbergt de oudste commerciële wijnmakerij van Uruguay. De invloed van de Uruguay-rivier draagt bij aan het onderscheidende karakter van de wijnen uit deze regio.
Druivensoorten en wijnstijlen
Rode druivensoorten
Tannat is de emblematische druivensoort van Uruguay en vervult een rol die vergelijkbaar is met die van Malbec in Argentinië of Carmenere in Chili. Tannat komt oorspronkelijk uit het zuidwesten van Frankrijk en Baskenland en produceert diepgekleurde wijnen met veel tannines. Het terroir van Uruguay zorgt echter voor elegantere wijnen dan die uit het Franse thuisland van Tannat. Deze wijnen hebben doorgaans een weelderige smaak van zwart fruit, aangevuld met hartige en kruidige tonen van zoethout, kardemom, nootmuskaat en mokka.
Andere belangrijke rode druivensoorten zijn Cabernet Sauvignon, Merlot, Syrah en, in toenemende mate, Pinot Noir. Uruguayaanse wijnmakers experimenteren veel met blends, waarbij ze vaak Tannat combineren met deze druivensoorten om karakteristieke wijnen te creëren.
Witte druivensoorten
Hoewel Tannat de wijncultuur van Uruguay domineert, is Albariño uitgegroeid tot de belangrijkste witte druivensoort van het land. Albariño werd in 1954 geïntroduceerd door Galicische immigranten en gedijt goed in de kustgebieden van Uruguay, waar het aromatische wijnen met een frisse zuurgraad voortbrengt. Andere witte druivensoorten die worden verbouwd zijn Sauvignon Blanc, Chardonnay, Viognier, Gewürztraminer, Torrontés, Semillón en Marsanne, hoewel deze minder op grote schaal worden aangeplant.
Classificatiesysteem
Uruguay hanteert een tweeledig classificatiesysteem voor wijn:
- Vinos de Calidad Preferente (VCP) – Deze categorie “kwaliteitswijnen” vereist dat wijnen uitsluitend worden gemaakt van Vitis vinifera-druiven en worden verkocht in flessen van 75 cl of minder. VCP-wijnen moeten voldoen aan strenge analytische criteria, waaronder een minimum alcoholgehalte van 10,5% vol. en een maximum vluchtige zuurgraad van 0,80 g/l uitgedrukt als zwavelzuur. Deze wijnen vertegenwoordigen ongeveer 10% van de wijnproductie in Uruguay.
- Vino Común (VC) – Deze categorie “tafelwijnen” bestaat grotendeels uit roséwijnen die vaak worden verkocht in demijohns of tetrapakken.
Daarnaast categoriseert Uruguay wijnen als Varietales (wijnen van één druivensoort), Bi-Varietales (blends van twee druivensoorten) en Vinos de Corte (blends).
Recente ontwikkelingen
De wijnindustrie van Uruguay heeft de laatste tijd een indrukwekkende groei doorgemaakt. In 2024 steeg de export van verpakte wijn met bijna 16% ten opzichte van het voorgaande jaar. De gemiddelde prijs per fles steeg tot 4,12 dollar, terwijl de totale exportopbrengsten met 19% groeiden tot 19,1 miljoen dollar. Deze groei vindt plaats ondanks de dalende wereldwijde wijnconsumptie, wat de succesvolle positionering van Uruguay op de internationale markten onderstreept.
Ook het wijntoerisme is in een stroomversnelling gekomen met de creatie van de “Mapa del Vino”-route, die de kleine wijnhuizen van Uruguay in de schijnwerpers zet. Dit heeft ertoe bijgedragen dat internationale bezoekers de diverse wijnregio's van het land komen verkennen.
Acht representatieve Uruguayaanse wijnen
Deze 8 wijnen werden voorgesteld en geproefd door Commanderij Osiris Gent in september 2024.
1. Deicas - Atlántica Sur Albariño (2024)
Deze 100% Albariño vertegenwoordigt het groeiende succes van Uruguay met witte wijnen. Elk perceel wordt apart geoogst en gevinifieerd, waarna de uiteindelijke blend na de gisting wordt bepaald. Deze aanpak maximaliseert de complexiteit en behoudt tegelijkertijd de karakteristieke frisheid en het aromatische profiel van de druif. De wijn belichaamt de invloed van het terroir van de Atlantische kust van Uruguay.
2. Deicas - Garzón Albariño (2023)
Deze premium Albariño komt van een enkele wijngaard die in 2017 is aangeplant en groeit op zandige, granietrijke bodems op hellingen met een hellingsgraad van 15%. Voor de wijnbereiding worden zowel stalen tanks (77%) als eikenhouten vaten (23%) gebruikt om de frisheid en complexiteit in balans te brengen. De hoogte en de bodemgesteldheid van de wijngaard dragen bij aan het kenmerkende minerale karakter en de structurele integriteit van de wijn.
3. Pueblo del Sol Ultra Pinot Noir (2022)
Deze 100% Pinot Noir is een voorbeeld van de diversiteit van Uruguay buiten Tannat. Met een zorgvuldig gecontroleerde opbrengst van 6.000-8.000 kg per hectare ondergaat de wijn vier dagen koude maceratie voordat hij wordt gefermenteerd bij 20-24 °C. Dit proces behoudt de delicate aroma's en haalt voldoende kleur en structuur naar voren voor een evenwichtige expressie van deze notoir uitdagende druivensoort.
4. Pueblo del Sol Ultra Marselan (2022)
Deze wijn laat Marselan goed tot zijn recht komen, een kruising tussen Cabernet Sauvignon en Grenache die aan populariteit wint in Uruguay. Met een gecontroleerde opbrengst van 6.000-8.000 kg per hectare en koude maceratie voor fermentatie bij 20-24 °C, benadrukt de wijnbereiding het fruitige karakter van de druivensoort en wordt de van nature robuuste tanninestructuur in balans gehouden.
5. Deicas Atlantico Sur Tannat (2022)
Deze archetypische Uruguayaanse Tannat ondergaat een relatief korte maceratieperiode van zeven dagen, met een vroege oogst om de frisheid en zuurgraad te behouden. Het verkorte extractieproces helpt de van nature stevige tannines van Tannat te temperen, terwijl het karakteristieke profiel van donker fruit en kruidige tonen behouden blijft, wat resulteert in een toegankelijkere expressie van de vlaggenschipdruif van Uruguay.
6. Deicas Single Vineyard El Carmen (2022)
Deze premium blend combineert de structuur van Cabernet Sauvignon met de fruitige intensiteit van Marselan. De aanduiding “Single Vineyard” geeft aan dat alle druiven afkomstig zijn van één zorgvuldig geselecteerde locatie, waardoor de wijn een specifiek terroir binnen het diverse landschap van Uruguay tot uitdrukking kan brengen. De combinatie combineert zowel internationale erkenning (Cabernet) als de innovatieve geest van Uruguay (Marselan).
7. Deicas Extreme Vineyard Suelo Invertido Tannat (2021)
Deze ultra-premium Tannat staat voor extreme wijnbouw en beperkte productie (1.200 flessen per jaar van 0,5 hectare). De wijn, die voor het eerst werd geoogst in 2016, fermenteert een week lang in open vaten van 400 liter, waarna de gisting wordt voltooid in gebruikte vaten. De naam “Suelo Invertido” (omgekeerde grond) verwijst naar de unieke bodembeheertechnieken die in deze gespecialiseerde wijngaard worden toegepast.
8. Deicas Licor de Tannat (2019)
Deze versterkte Tannat (18-20% alcohol) vertegenwoordigt de zoete wijntraditie van Uruguay. Door de wijn tijdens de gisting te versterken met alcohol blijft de restsuiker behouden en wordt de gisting gestopt. Twaalf maanden rijping in Franse eikenhouten vaten zorgt voor complexiteit en integratie van het hogere alcoholgehalte. Deze dessertwijn biedt een kenmerkende expressie van het robuuste karakter van Tannat met extra rijkdom en zoetheid.
Conclusie
De wijnindustrie van Uruguay is een fascinerende mix van Europees erfgoed en Zuid-Amerikaans terroir. Hoewel klein in wereldwijde termen, hebben de karakteristieke wijnen – met name die gemaakt van Tannat en in toenemende mate Albariño – internationale erkenning gekregen voor hun kwaliteit en karakter. De diverse bodems, het gematigde zeeklimaat en het streven naar kwaliteit maken het land goed gepositioneerd voor verdere groei op de internationale wijnmarkt.
Naarmate het wijntoerisme zich ontwikkelt en de export toeneemt, biedt de unieke positie van Uruguay tussen de wijnstijlen van de Oude en Nieuwe Wereld spannende perspectieven voor zowel producenten als consumenten. Voor wijnliefhebbers die op zoek zijn naar onderscheidende expressies buiten de mainstream, verdienen de wijnen van Uruguay serieuze aandacht en verkenning.
Commanderij Osiris is een Gentse wijngilde die 30 jaar actief is en steeds geroemd om zijn vinologische expertise. Zij hebben jaarlijks zowel beginnende als meer evaren proevers onder onze leden. Iedereen met een teugje wijnpassie in z'n lijf is welkom !
Jaarlijks organiseren ze zeven degustatie-avonden + 1 extra avond (Een beste fles-wedstrijd). Elk seizoen wordt afgesloten met een kapittelbanket waar zowel culinaire topgerechten als harmonieuze wijnen uitgebreid aan bod komen. Ze proberen ook elk jaar een wijnreis te organiseren.
De proeverijen gaan steeds door in Vinoscoop, Industrieweg 202 te 9030 Mariakerke. De proefavond start steeds op 20u.
Elke proefavond start met een didactisch gedeelte. Telkens komt 1 bepaald thema aan bod met 8 te proeven wijnen. Een typische druif, een bepaalde regio, een uitnodigende wijnboer,...
De wijnen worden open besproken op basis van objectieve criteria en subjectieve invloeden. Ze gaan steeds op zoek naar kwaliteit met respect voor eenieders waarheid.
Reactie plaatsen
Reacties